ชามลายคราม 'ดอกบัวก้านขด' เครื่องถ้วยบรรณาการแห่งรัชศกเจียจิ้ง

ดอกบัวเป็นสัญลักษณ์ที่สำคัญในวัฒนธรรมจีนมาอย่างยาวนาน ทั้งในศาสนาพุทธและความเชื่อพื้นบ้าน ดอกบัวเป็นสัญลักษณ์แห่งการตรัสรู้และความบริสุทธิ์ เนื่องจากดอกบัวสามารถเติบโตและเบ่งบานได้อย่างงดงามแม้อยู่ในสภาพแวดล้อมที่สกปรก เปรียบได้กับบุคคลที่ประสบความสำเร็จในการเอาชนะกิเลสและความทุกข์ทั้งปวง

คำว่า "荷 (hé)" ที่แปลว่าดอกบัวในภาษาจีน ยังพ้องเสียงกับคำว่า "ความกลมกลืน" ทำให้ดอกบัวเป็นลวดลายมงคลยอดนิยมที่มักพบได้บนเครื่องลายครามชั้นเลิศของจีน ลวดลายดอกบัวจึงมักถูกนำมาใช้ในงานศิลปะต่างๆ เช่น เครื่องลายคราม ภาพวาด ประติมากรรม และสถาปัตยกรรม เพื่อแสดงถึงความหมายอันมงคล

นอกจากความหมายเชิงศาสนาและความเชื่อแล้ว ดอกบัวยังมีความหมายเชิงปรัชญาอีกด้วย ดอกบัวเปรียบได้กับชีวิตมนุษย์ที่เติบโตท่ามกลางปัญหาและอุปสรรค แต่ก็สามารถฟันฝ่าและประสบความสำเร็จได้ในที่สุด

ตัวอย่างของลวดลายดอกบัวบนเครื่องลายครามจีน ได้แก่

• ลวดลายดอกบัวก้านขด เป็นลวดลายที่พบเห็นได้บ่อยที่สุด แสดงถึงความงามและความบริสุทธิ์

• ลวดลายดอกบัวคู่ เป็นลวดลายที่แสดงถึงคู่รัก หรือคู่สามีภรรยา

• ลวดลายดอกบัวสามดอก เป็นลวดลายที่แสดงถึงความสามัคคี

• ลวดลายดอกบัวห้าดอก เป็นลวดลายที่แสดงถึงโชคดีและความเจริญรุ่งเรือง

ชามลายครามทรงมะนาวตัดใบนี้ สันนิษฐานว่าผลิตขึ้นในช่วงครึ่งหลังของคริสต์ศตวรรษที่ 16 สมัยราชวงศ์หมิง ภายใต้การปกครองของจักรพรรดิเจี่ยจิ้ง (ค.ศ. 1521-1580) ซึ่งตรงกับปี พ.ศ. 2064-2123 พบในไทย น่าจะเป็นหนึ่งในเครื่องถ้วยบรรณาการที่จักรพรรดิเจี่ยจิ้งส่งมาถวายแก่พระมหากษัตริย์สยาม ในขณะนั้น

ลวดลายดอกบัวก้านขดบนชามใบนี้ มีลักษณะเป็นดอกบัวหกดอก แต่ละดอกมีก้านเครือเถาเชื่อมต่อกันเป็นเส้นโค้งต่อเนื่องรอบใบ ขอบล่างเขียนเป็นแถบลายหัวยู่อี่หรือแถบลายก้อนเมฆ

ลวดลายดอกบัวก้านขดบนชามใบนี้เขียนอย่างประณีตงดงาม โครงลายเส้นเป็นสีน้ำเงินเข้ม สีที่แต้มลงไปเป็นสีน้ำเงินบาง น้ำเคลือบบางใสออกกระแสสีฟ้าจางๆ ใบบัวในที่นี้เขียนเหมือนลายกนก กลีบดอกบัวมีรูปร่างเรียวยาว ปลายกลีบดอกแหลม ดอกบัวแต่ละดอกดูมีมิติและมีชีวิตชีวา

ลวดลายบนชามใบนี้มีความหมายมงคลหลายประการ ประการแรก ดอกบัวเป็นสัญลักษณ์แห่งการตรัสรู้และความบริสุทธิ์ของพระพุทธเจ้า ประการที่สอง ก้านเครือเถาที่เชื่อมต่อดอกบัวเข้าด้วยกันเป็นสัญลักษณ์ของความสามัคคีและความเป็นหนึ่งเดียว ประการที่สาม ขอบล่างที่เขียนเป็นแถบลายหัวยู่อี่หรือแถบลายก้อนเมฆเป็นสัญลักษณ์ของความโชคดีและความเจริญรุ่งเรือง

ด้านใต้ฐานมีอักษร 6 ตัว 'ต้าหมิง เจียจิ้ง เหนียนจื้อ' 大明嘉靖年製 แปลว่า จักรพรรดิเจี่ยจิ้ง (ค.ศ. 1521-1580) แห่งราชวงศ์หมิงอันยิ่งใหญ่สั่งให้ผลิต

ชามใบนี้มีความสมบูรณ์เรียบร้อยสะอาดสวยงาม ตรงตามยุคสมัยตามตัวอักษรรัชกาล(mark and period) กำหนดอายุได้ราวครึ่งหลังของคริสต์ศตวรรษ16 ในช่วงของรัชกาลสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ์ (พ.ศ. 2091-2111) (ค.ศ. 1548-1558) รัชกาลพระมหินทราธิราช (พ.ศ. 2111-2112) (ค.ศ. 1558-1559) หรือรัชกาลพระมหาธรรมราชา (พ.ศ. 2112-2133) (ค.ศ. 1559-1590)